Oversterfte Covid19 gerelateerd
Week 21: 22 t/m 28 mei
Het CBS heeft deze week de sterftecijfers voor week 21 gepubliceerd. Vaak volgt nog een naschatting, waardoor het cijfer voor week 21 vaak een onderschatting is van het de werkelijke sterfte.
Een directe vergelijking van de door het CBS beschikbaar gestelde jaren (2021, 2022, 2023) laat zien dat in week 21 het totale aantal doden dicht bij elkaar ligt. Alle beschikbare jaren zijn echter jaren waarin het Coronavirus door de Nederlandse bevolking heen gaat. De jaren die als vergelijking (2019 en eerder) kunnen dienen voor wat een normale sterfte (zonder pandemie) is, komen steeds verder achter ons te liggen. Uiteindelijk zal het effect van de oversterfte naar verwachting ook zichtbaar zijn in de levensverwachting, maar dit is een indicator die pas later beschikbaar zal zijn.
Data van de World bank laten zien dat de levensverwachting in Nederland in 2021 flink is gedaald. Het is wachten op de data voor 2022.
Een uitgebreide analyse van de wekelijkse oversterfte is te vinden in de draad van NoCovid Kano op Twitter, hieronder weergegeven:
NoCovid Kano meldt dat het CBS een oversterfte van 99 overledenen rapporteert voor week 21, met 37 nameldingen voor week 20. Geschat wordt dat 523 van de 2928 overlijdens gerelateerd zijn aan Covid.
Om de oversterfte te schatten, moet er gebruik worden gemaakt van een referentie. Vaak wordt hier gebruik gemaakt van een combinatie van cijfers voor het begin van de pandemie, waarin ook de samenstelling van de bevolking op elk moment wordt meegenomen (oudere mensen hebben doorgaans een hogere kans te overlijden dan jonge mensen). Zoals aangegeven, liggen de jaren zonder pandemie steeds verder achter ons, en zal het schatten van de oversterfte steeds lastiger worden.
Vaak wordt er alleen naar de oversterfte per week gekeken. Als deze binnen het betrouwbaarheidsinterval komt te liggen, dan meldt het CBS “geen oversterfte”. Dit is technisch correct, maar het houdt geen rekening met eerdere weken en jaren. Als je eerst een jaar te maken hebt gehad met oversterfte (2022), dan zou je eigenlijk een ondersterfte in het jaar erna zou verwachten, als “alles weer normaal is”. Er zijn immers in het jaar ervoor mensen te vroeg overleden, die mogelijk in het huidige jaar zouden zijn overleden.
Omdat de jaren zonder pandemie ver achter ons komen te liggen, zijn er instanties die nu ook jaren met pandemie gaan menemen in de schatting van de verwachte sterfte. Meer hierover lees je in het draadje van Pedro Lerias, hieronder weergegven. Het probleem met deze aanpak is echter dat de huidige sterfte door directe en indrecte gevolgen van Covid mee worden genomen in de schatting van “normaal”. Uiteindelijk zal de levensverwachting laten zien dat het nieuwe “normaal” minder goed zal zijn. En dat zijn niet altijd een paar jaar minder aan het eind van het leven: Een daling van de levensverwachting betekent vaak ook het overlijden van jonge mensen.
De meest betrouwbare indicator voor het huidige aantal besmettingen zijn de metingen van het rioolwater. Mensen hoeven hiervoor geen test te doen, en hoeven ook het testresultaat niet door te geven. Uit de periode waarin er nog veel getest werd en er tegelijk ook het aantal deeltjes in het riool werden gemeten, kan geschat worden dat het aantal besmette personen per dag gelijk is aan 36 keer de riool waarde. Bijvoorbeeld, op 6-3-2023 werden er naar schatting 2300(rioolwaarde) x 36 (factor) = 82800 personen besmet met het Coronavirus.
Inmiddels wordt er ook meer bekend over hoe vaak een besmetting leidt tot langdurige klachten (PASC, long Covid). De WHO en het RIVM kwamen beiden uit op ongeveer 10% van de Omicron besmettingen (een daling ten opzichte van pre-Omicron, maar nog steeds een erg grote kans). De besmettingen op 6-3-2023 hebben dus, naar verwachting, geleid tot 8280 Nederlanders die tenminste 3 maanden (en vaak langer) klachten gaan houden.
De 10% van de WHO en het RIVM zouden een onderschatting kunnen zijn. Een recent overzichtsartikel komt uit op 10 tot 30% van mensen die niet zijn opgenomen, 50 tot 70% van mensen die wel zijn opgenomen en 10 tot 12% van zij die zijn gevaccineerd voordat ze Covid-19 kregen. Een artikel dat de economische schade van long Covid inschat, komt uit op tussen de 22% and 38% voor tenminste 1 symptoom en tussen de 12% and 17% voor tenminste 3 symptomen gedurende tenminste 12 weken.
Naast langdurige klachten, is nu ook bekend dat Covid-19 tot andere gezondheidsschade kan leiden die niet direct klachten hoeft te geven (pas op termijn). Zo is er een groter risico op onder meer hartfalen, boezemfibrilleren, aderverkalking, thrombose, COPD, nierfalen en epilepsie na een Covid-19 infectie. Deze risico’s lijken toe te nemen bij herhaalde infecties.
Ook voor de economie is dit geen houdbare situatie: Werknemers met klachten zullen minder productief zijn, consumenten met klachten zullen minder consumeren. Een analyse uit december 2022 kwam bijvoorbeeld voor de VS op 3.7 biljoen uit door een combinatie van mindere levenskwaliteit, mindere productiviteit en meer zorgkosten.
De rioolwaarden zijn te downloaden van de website van het RIVM. Een mooie interactieve weergave van deze aantallen is te vinden op de website corona-lokaal.nl. De weergave laat zien dat we momenteel in een relatief dal zitten qua nieuwe en huidige besmettingen. De waarde op 6 juni is 110. Toepassen van de factor 36 geeft aan dat ongeveer 4000 Nederlanders op deze dag besmet zijn geraakt, waardoor er ongeveer 400 Nederlanders bijgekomen zijn op die dag met tenminste 30 dagen klachten.
Het virusniveau is relatief laag, namelijk in vergelijking met eerdere Omikrongolven. Vergeleken met alle golven voor Omikron, is het virusniveau nog steeds relatief hoog. Zo werd, volgens corona-lokaal.nl 3G ingevoerd toen er het niveau op 122 stond (niet veel hoger dan de huidige 110). De kans om in het ziekenhuis te belanden is momenteel duidelijk lager, maar de kans om met het Coronavirus besmet te raken is nog steeds hoog (en daarmee de kans op long Covid, en daarmee medische kosten, problemen op het werk, minder leuke dingen kunnen doen).
Dat het virusniveau momenteel relatief laag is, heeft waarschijnlijk twee hoofdoorzaken: Einde carnavalsgolf (welke dit jaar hoger was dan het jaar ervoor) en beter weer (waardoor er beter geventileerd wordt en mensen elkaar vaker buiten ontmoeten). Kijkend naar de rioolmetingen van vorig jaar, dan is er echter wel de verwachting
dat er deze (na)zomer een nieuwe golf kan optreden, deels door afnemende immuniteit van met name vaccinaties, deels door vakanties/festivals. Daartegeover staat dat (ongevaccineerde) kinderen via hun vakantie van scholen minder ‘superverspreiden’.
Infectieradar
De informatie uit de infectieradar geeft aan hoe groot de kans is iemand tegen te komen die het Coronavirus bij zich draagt. Merk op dat niet iedereen zichtbare klachten heeft op het moment dat hij/zij besmettelijk is. Vaak worden de klachten ook niet herkend of aan iets anders toegeschreven (verkoudheid, griep, hooikoorts).
De infectieradar meet het aantal deelnemers met klachten die kunnen duiden op een infectie (maar deze kunnen ook een andere oorzaak hebben, en mensen zonder klachten kunnen ook besmettelijk zijn). De infectieradar vraagt ook aan deelnemers om de resultaten van een positieve test door te sturen. Vermoedelijk doen mensen alleen een test bij klachten (of bij contact met iemand met Covid), en het percentage deelnemers dat positief test is daarmee waarschijnlijk een onderschatting van het werkelijke percentage.
In de week van 29 mei tot 4 juni was het percentage deelneemrs met klachten 2.22%, dus ongeveer 1 op de 45 deelnemers meldt momenteel klachten.
Het percentage positieve tests gerapporteerd door de deelnemers halen we van de website van het RIVM. Voor de huidige week, komt dit percentage uit op 0.2%. Merk op dat een besmetting ook zonder klachten kan verlopen en dat niet iedereen bij zijn/haar klachten aan Covid zal denken, en misschien niet zal testen. Het aandeel positieve tests komt wel overeen met de virusdeeltjes in het riool, en is een verdere indicatie dat ten opzichte van eerder dit jaar en vorig jaar, de viruslast relatief laag is (maar hoog ten opzichte van de periode voor Omikron).
Ziekenhuisopnames
De website corona-lokaal.nl geeft ook het aantal ziekenhuisopnames voor elke dag weer, gebruikmakend van een combinatie van de gegevens van het LCPS en NICE (verschillende bronnen voor verschillende periodes). Hierbij moet worden opgemerkt dat er veranderingen zijn doorgevoerd in welke opnames nog geregistreerd worden als door Covid veroorzaakt, en dat thuisverzorging met zuurstof in de loop van de tijd verbeterd is, wat deels de daling in de ziekenhuisopnames kan verklaren.
Corona-lokaal meldt 26 nieuwe opnames op 8 juni. Mensen die opgenomen worden voor Covid hebben een hogere kans op long Covid, dus naast de zorgen om de acute fase hebben 26 Nederlanders en hun families nu ook zorgen over hun toekomstige gezondheid. En dat is alleen voor 8 juni.
Variants of Concern (VOC)
Om te bepalen of er nieuwe gevaarlijkere varianten van het virus optreden, wordt er van een deel van de positieve tests bepaald welke variant het betreft. Deze kiemsurveillance van het RIVM wordt echter beperkt toegepast, zodat de gegeven niet heel erg betrouwbaar zijn. We maken hier gebruik van de grafieken van Roel Griffioen op mastodon (#qp2t).
Merk op dat de waarden op een logaritmische schaal worden getoond, zodat nog weinig voorkomende varianten ook goed zichtbaar zijn. De meeste varianten die momenteel in omloop zijn, zijn varianten die een combinatie van twee Omikron-varianten zijn (recombinanten, aangegeven met XBB). De meest gangbare zijn XBB1.5 (rode lijn) en XBB1.9 (paarse lijn), maar XBB1.16 (blauwe lijn) is in opkomst. Het is onduidelijk hoeveel de immuniteit van een besmetting van de ene recombinant beschermt tegen de besmetting met een andere recombinant.
Ziekenhuisbezetting
Roel Griffioen meldt op 9 juni op mastodon dat er 132 patiënten voor Covid in het ziekenhuis liggen. Hiernaast worden er een onbekend aantal thuis verzorgd met zuurstof zijn en zijn er patiënten in verpleeghuizen die daar verpleegd worden.
Op 10 juni meldt Roel Griffioen op mastodon dat 7,7% van de Covid patiënten in het ziekenhuis op de IC ligt. Dit aantal lijkt relatief constant. Als er succes te melden is in de aanpak van de pandemie, is het dat we er steeds beter in slagen mensen niet de IC op te laten gaan. Hier staan helaas wel de velen tegenover met long Covid en zij die bijvoorbeeld hartklachten ontwikkelen na Covid.
Vergeleken met de eerdere Omikron-golven is de viruscirculatie relatief laag. Vergeleken met Delta, waarvoor we maatregelen zoals 3G hebben ingevoerd, is de viruscirculatie echter hoog. De data lijken aan te geven dat we er steeds beter in worden de acute fase van Covid te behandelen. Er wordt echter weinig rekening gehouden met de post-acute fase, terwijl daar steeds meer over bekend wordt. Zo kwam er deze week onderzoek naar voren dat liet zien dat Covid hersencellen laat samen klonteren, wat een deel van de long Covid klachten zou kunnen verklaren.
Lager zal de viruscirculatie naar verwachting niet worden. Daarom kan deze periode worden gebruikt om eventueel uitgestelde noodzakelijke activiteiten zoals een tandartsbezoek uit te voeren. Het blijft nog steeds aan te raden een goed mondeusmasker (FFP2/FFP3) te dragen in binnenruimtes en zoveel mogelijk mensen buiten te ontmoeten en goed te ventileren. Door jezelf te beschermen, bescherm je ook anderen. Iedere infectie die je zelf voorkomt, breekt een mogelijke keten van infecties.
Kijkend naar de rioolwaarden van vorig jaar, is helaas de verwachting dat we deze zomer een nieuwe golf van besmettingen gaan krijgen, wat tot een toename van Nederlanders met langdurige klachten gaat leiden. Steeds meer wordt het duidelijk dat herhaalde besmettingen de kans op deze langdurige klachten verhoogt. Het blijft daarom belangrijk besmettingen te voorkomen. Dit betekent geen lockdowns, maar opletten wiens lucht je inademt en wie je jouw lucht laat inademen, zoals uitgelegd in deze podcast van Brendan Crabb uit Australie. Bij een lage viruscirculatie zijn de kosten voor testen en thuisblijven bij klachten substantieel lager dan bij hoge circulatie. Het is daarom beter de viruscirculatie laag te houden.
Daarom is preventie juist nu, bij een relatief lage viruscirculatie, belangrijker dan ooit!