Oversterfte Covid19 gerelateerd
Week 25 12 t/m 18 juni
Voor week 25 werden er 2975 overlijdens door het CBS gemeld. Voor week 24 waren er 45 nameldingen, en een vergelijkbaar aantal kan ook voor week 25 worden verwacht. LowCovid Kano meldt op Twitter dat 558 van deze overlijdens gerelateerd is aan Covid. Het betreffende draadje op Twitter staat hieronder weergegeven.
We bepalen de oversterfte door de huidige sterfte te vergelijken met een baseline. We vergelijken drie baselines:
- De verwachte sterfte geschat door het CBS
- De verwachte sterfte op basis van de gemiddelde sterfte in de jaren vooraf aan de pandemie (2010-2019)
- De verwachte sterfte op basis van het kwartaal met de laagste sterfte in de jaren vooraf aan de pandemie (2010-2019)
De grafiek hieronder laat zien dat de schatting met de verwachte sterfte van het CBS (groene lijn) de laagste geschatte oversterfte oplevert, namelijk 192 meer doden dan verwacht voor deze week. Voor de vergelijking met het gemiddelde van de periode 2010-2019 (oranje lijn) komt de oversterfteuit uit op 416. Door te kijken naar het meest gunstige kwartaal uit 2010-2019 (dan zouden we geleerd hebben van de pandemie voor bijvoorbeeld de griep; blauwe lijn) komt de oversterfte voor deze week op 464 uit.
Deze aantallen tellen op tot een totale oversterfte sinds het begin van 2020 die loopt van tegen de 59 duizend (CBS verwachte sterfte) tot meer dan 140 duizend (bij leren van de pandemie voor bijvoorbeeld de griep).
We kunnen de toename van de totale oversterfte per jaar beschouwen. Als de pandemie beter onder controle is over verloop van de tijd, dan verwachten we dat de toename van de totale oversterfte afneemt of zelfs daalt (bij ondersterfte). Voor de vergelijking met de verwachte sterfte van het CBS vinden we bijvoorbeeld voor elk van de jaren de volgende trendlijnen:
De helling van deze lijnen kunnen we in een getal uitdrukken en vergelijken tussen de vier jaren en de drie maten voor de oversterfte:
Wat opvalt is dat 2022 een bijzonder slecht jaar was, waarin de oversterfte sterk toenam (ook te zien in de afbeelding met alleen de CBS baseline hierboven). In 2023 neemt de totale oversterfte nog evenveel toe als in 2020 en 2021. Mensen die tegen preventie zijn, zeggen dan misschien: We doen niets meer aan preventie (2023) en de toename van de oversterfte is dezelfde als toen we nog wel iets aan preventie deden (2020, 2021). Echter, er moet rekening worden gehouden met dat: (1) een toenemende totale oversterfte altijd ongewenst is, (2) dat na jaren oversterfte, je eigenlijk ondersterfte zou verwachten (omdat zij die het meeste risico hadden op overlijden, inmiddels zijn overleden, en niet nog eens kunnen overlijden).
Nederland is niet het enige land met een aanhoudende oversterfte in 2022 en 2023. Het wordt gezien in Australie en ook in het VK, zoals dit draadje op Twitter aangeeft. Beiden geven aan dat Covid de voornaamste oorzaak is.
Op corona-lokaal.nl vinden we de hoeveelheid virusdeeltjes (per 100 duizend inwoners) in het rioolwater, wat een maat is voor het huidige aantal besmettingen:
Op 3 juli werden er 61 deeltjes per 100 duizend inwoners gemeten, wat overeenstemt met ongeveer 2200 nieuwe besmettingen op die dag (geschat op een factor 36 uit de periode waarin er getest werd en rioolwaardes werden gemeten). Met een 10% kans op long Covid komen we uit op ongeveer 220 Nederlanders die op 3 juli langdurig klachten kregen (als ze deze nog niet hadden). Het aantal deeltjes in het riool is iets hoger dan vorige week. Als we specifiek naar Noord-Holland kijken (waar een nieuwe golf vaak begint, behalve bij carnaval), dan zien we daar inderdaad tekenen van het begin van een nieuwe golf (blauwe balkjes zijn zeker, grijze balkjes onzeker). Het is afwachten.
Bij de infectieradar meldt 1.47% nu klachten die op een Covid-besmetting kunnen wijzen. Dat is iets lager dan vorige week (1.78%), dus hier is de toename nog niet te zien. Dat kan liggen aan dat in de eerste dagen van een besmetting nog niet altijd klachten optreden. Ook kunnen klachten verward worden met hooikoorts, een verkoudheid of een zomergriep (erg onwaarschijnlijk dat die nu optreedt, tenzij je op het Zuidelijk halfrond zit).
Het percentage positieve tests van de infectieradar zit nog steeds op 0.1%. Vermoedelijk wordt er alleen getest bij klachten, wat geen perfecte maat is voor besmettelijkheid (er zijn discussies over welk aandeel van de besmettingen door een asymptomatisch bron zijn, maar het komt zeker voor, wat ook de reden is dat alleen thuisblijven bij klachten transmissie niet gaat stoppen).
Corona-lokaal.nl meldt op 7 juli 14 nieuwe ziekenhuisopnames vanwege Covid. Veel sterkte gewenst aan deze mensen en hun familie!
Ook deze week is er weer geen update van de analyse van virusvarianten. De pandemische paraatheid blijft ver te zoeken in Nederland, terwijl Okinawa met een bijzonder vervelende variant te maken lijkt te hebben. Geen idee of deze variant reeds in Nederland is.
De ziekenhuisbeztting voor Covid blijft relatief laag, zoals weergegeven in deze grafiek van Roel Griffioen op Mastodon, met een bezetting van 69 op 6 juli. De bezetting is daarmee vergelijkbaar met vorige week, dus verlaten ongeveer evenveel personen het ziekenhuis (via welke route is onbekend) als dat er opgenomen worden.
Ziekteverzuim
Er zijn veel berichten over een hoog ziekteverzuim:
- “Ziekteverzuim door psychische klachten in 2023 hoger dan ooit” (bericht van 6 juli)
- “Schrikbarend meer verzuimdagen, vooral bij jongeren” (bericht van 7 juli)
- “Ziekteverzuim onder werknemers nadert recordhoogte” (bericht van 10 maart)
Berichten schrijven het hoge ziekteverzuim vooral toe aan:
- Psychische klachten
- Burn-out
- Griep en verkoudheid
Het is bijzonder dat vrijwel niemand Covid of long Covid noemt. Het is alsof er in de media niet meer over Covid gesproken mag worden (“noem vooral het C-woord niet meer”). Of dat bewust is (“Niemand gaat meer uit eten of op vakantie als we zeggen dat je gezondheidsschade krijgt van Covid. Dat geeft problemen met deze sectoren”) of niet (“Als het echt ernstig was, dan zou de overheid ons toch wel waarschuwen?”) is onduidelijk. Hoe dan ook, het resultaat is desastreus, omdat gedragsverandering uitblijft.
Wat wel opviel, waren de met name internationale berichten over hoe slecht thuis werken voor je zou moeten zijn:
- “How Remote Work Can Impact Employees’ Mental Health”
- “Remote work poses risks to physical health”
- “Remote working is like a dating app: isolating, joyless and bad for us. Yet still we stay home”
Volgens deze berichten zou thuis op een kantoorstoel zitten veel slechter voor je zijn dan op dezelfde kantoorstoel in een kantoortuin. Het lijkt ook aan te nemen dat de reis naar het kantoor (opgepropt in de trein of in de file) een aanwinst is voor je gezondheid. De reden voor dergelijke berichten is makkelijk te doorzien: investeerders hebben kantoren opgekocht en zitten nu met een probleem.
Dit zorgt wel voor de vraag wat het doel is van andere berichten is, bijvoorbeeld over hoe gezond het is om op vakantie te gaan (komt dat van de toerismesector?) of samen naar een popconcert of uit eten te gaan (evenementensector of horeca?). En zorgt het vermijden van het C-woord er ook niet voor dat mensen andere oorzaken gaan zoeken voor waarom er zoveel kinderen ziek zijn (zoals: onverklaarbare krentenbaard bijvoorbeeld vandaag, terwijl van Covid bekend is, dat het in ieder geval tijdelijk, het immuunsysteem onderdrukt)?
De cijfers: Het CBS laat zien dat het ziekteverzuim toeneemt.
Er is ook een seizoenseffect te zien met meer zieken in het najaar. We splitsen deze reeks daarom uit per kwartaal:
We zien dan een toename over de tijd voor elk kwartaal. Er is ook een grilliger verloop over de tijd tijdens het eerste kwartaal. Dit laatste is vermoedelijk deels het gevolg van griep. In 2022 was alle preventie losgelaten en was er een inhaalslag met griep in combinatie met een vermoedelijk effect van Covid op het immuunsysteem. De grafieken laten zien dat ook voor 2019 er al een toename zichtbaar was, maar dat de toename sterker is na 2019.
Op dezelfde website staan ook de aantallen per sector. Deze zijn makkelijker te lezen als ze per kwartaal worden uitgesplitst:
In deze grafieken is te zien dat er bij alle sectoren een stijging is. Voor de horeca, gezondheidszorg, onderwijs, en industrie lijkt er in het 1e kwartaal van 2023 een daling ingezet te zijn (mogelijk minder Covid en griep). Het is afwachten wat de andere kwartalen van 2023 gaan geven.
Het actuele risico blijft voorlopig nog steeds relatief laag (voor Omikron), maar mogelijk zien we een start van een nieuwe golf. Elke week komt er echter nieuw onderzoek bij dat de gezondheidsschade door Covid bevestigt (zoals dit artikel dat spreekt over geheugenproblemen na Covid). Eerder berichtte het RIVM daar al over, maar sprak over “Een mogelijke verklaring kan zijn dat …maatregelen zorgden voor een snellere cognitieve achteruitgang onder mensen met beginnende geheugen- en concentratieproblemen”, alsof het C-woord weer niet genoemd mag worden.
Het blijft belangrijk om te herhalen dat met relatief eenvoudige maatregelen (testen, bijvoorbeeld in scholen bij het begin van het schooljaar, thuisblijven bij klachten, mondkapjes in slecht geventileerde binnenruimtes, ventilatie, luchtfilers) het aantal besmettingen laag gehouden kan worden. Op lange termijn levert dit niet alleen een betere gezondheid op, maar geeft dit ook economisch voordeel (minder uitval van personeel, gezondere consumenten, minder zorgkosten).
Daarom blijft preventie juist nu, bij een relatief lage viruscirculatie, belangrijker dan ooit!